Tom czwarty, część pierwsza dzieła „Słowianie Zachodni” omawia następujące tematy: Słowiańszczyzna zaodrzańska pod panowaniem cudzoziemców. Dzieje polityczne (1171-1250). Walka Niemców z Danami o Słowiańszczyznę Nadbałtycką (1172-1227): 1. Podziały terytorialne. 2. Wdzierstwa króla Waldemara na Pomorze. 3. Najazd Pomorzanów i Lutyków na Łużyce (r. 1179). Zaburzenie w księstwie Słowiańskim. Odpadnięcie Pomorza Zachodniego od Polski (r. 1180). 4. Zamieszki między książętami słowiańskimi ułatwiają Kanutowi VI zhołdowanie ich sobie (r. 1185). Cesarz to znosi. Śmierć księcia Bogusława I. (1187). 5. Słowiańszczyzna nadbałtycka pod władzą duńską (1185-1227). Walka Niemców z Danami (1198-1227). Nowe grupowanie się władz niemieckich na ziemiach pomorskich. Łużyce i Milsko: 1. Milsko pod władzą niemiecką (1034-1136). 2. Milsko pod władzą książąt czeskich (1136-1253). 3. Łużyce pod rządem margrafów wschodnich i miśnieńskich (1032-1209). 4. Łużyce pod władzą książąt śląskich (1209-1244). 5. Oderwanie Łużyc od Polski (1244-1252). Margrabstwo Brandenburskie: 1. Zabór Teltowskiego i Barnimskiego kraju. 2. Zhołdowanie Pomorza. 3. Opanowanie ziemi Stargardzkiej (1236) i zamach na Lubusz (1238). 4. Utwierdzenie się margrafów w Kopaniku i Mittenwalde. 5. Zabiegi o ziemie Wkrzanów. 6. Oderwanie Lubusza od Polski. Dzieje Polityczne (1250-1320). Zdobycze brandenburskie na wschód od Odry, w drugiej połowie XIII i w początku XIV w.: 1. Nieprzyjazne stanowisko Pomorza do Polski w XIII w. Rozterki między książętami polskimi. 2. Zdobycze margrafów nad dolną Wartą i Notecią aż do Drawy (1251-1271). 3. Wypadki na Pomorzu wschodnim do r. 1272 i rodowód dynastii Raciborowiczów. 4. Odpór margrafom (1272-1278). Przemysław II odzyskuje straty (1278-1286). 5. Zabiegi o spadek oczekiwany po Mściwoju II. Wiec w Słupsku panów pomorskich (1287). Przemysław II zostaje książęciem krakowskim i następcą pomorskim (1290). Zamachy wrogów. Śmierć Mściwoja (1294). Połączenie Pomorza z Polską. Koronacja Przemysława II (1296). Zamordowanie go (1296). 6. Ostatnie grabieże margrafów w Polsce. Zdrada Swenców. Krzyżacy podstępem Gdańsk opanowują, (1308). Waldemar sprzedaje Krzyżakom Pomorze Gdańskie (1310). Wartysław IV zabiera Słupsk i Sławno. Trudne położenie Władysława Łokietka. Dalsze zamachy Waldemara i śmierć jego (1319). Przesilenie w polityce.
