Elegijno-patriotyczny poemat "Nad grobem Matki" z 1896 roku to debiut literacki Władysława Orkana.
Władysław Orkan, właśc. Franciszek Ksawery Smaciarz (1875-1930) to pisarz tworzący w okresie Młodej Polski, chociaż do nurtu modernistycznego ani on sam, ani współcześni go nie zaliczali.
Książka opowiada o dwu środowiskach, jakby dwu światach. Jednym z nich jest środowisko rzemieślnicze, drugim zaś owe „wyższe sfery” szlachecko-urzędnicze. Jest w powieści i wątek patriotyczny, jest wątek miłosny. Fragment: „- Romualdzie, więc twoja siostra mnie kocha? - wyjąknęłem stłumionym od wzruszenia głosem. - Czy Maria Regina cię kocha?... Ależ doprawdy, mój Ludwiku, nie spodziewałem...
Czy kochać Polskę to znaczy to samo, co kochać państwo polskie? Czy
państwo jest i było polskie? Czym jest naród, kim są Polacy i dlaczego
tylko Miłość się liczy? Oto pytania, które stawia przed Czytelnikiem autor
tego tomiku.
Życie Polski toczy się wzdłuż Wisły, zarówno po prawej, jak i lewej
stronie rzeki, tętniąc życiem małych i wielkich, codziennych wydarzeń.
Strumień naszych historii...
